Grŵp Adsefydlu Niwrolegol BrainWaves yn Creu Argraff

2 Medi 2025

Mae cleifion â chyflyrau niwrolegol yn reidio'r tonnau, yn llythrennol, diolch i bartneriaeth arloesol rhwng Bwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda (BIP) a Blue Horizons Adaptive Surf.

Mae menter BrainWaves yn cynnig cyfle i gleifion sydd wedi cyrraedd cam allweddol yn eu taith adsefydlu gymryd rhan mewn sesiynau syrffio addasol ar draeth Aberllydan yn Sir Benfro.

Mae pob sesiwn yn cael ei harwain gan hyfforddwyr syrffio addasol cymwys o Glwb Syrffio Blue Horizons CIC, yn gweithio ochr yn ochr â therapydd cofrestredig a chynorthwyydd therapi o'r bwrdd iechyd.

“Dim ond yn ddiweddar y mae syrffio addasol fel opsiwn adsefydlu wedi dod ar gael yn Sir Benfro, gyda chleifion blaenorol yn gorfod teithio ymhellach,” meddai Paul Stott, ymarferydd cynorthwyol therapi. “Mae’r môr yn darparu amgylchedd deinamig sy’n herio cydbwysedd, cydlyniad a chryfder, tra hefyd yn cynnig ymdeimlad o ryddid a chyflawniad sy’n anodd ei efelychu mewn lleoliad clinigol.”

Dros y rhaglen fer chwe wythnos, mae cleifion wedi dangos gwelliannau gweladwy nid yn unig yn eu swyddogaeth gorfforol ond hefyd yn eu lles emosiynol.

Ar ddechrau'r sesiynau, roedd Pete yn ei chael hi'n anodd gwisgo ei siwt wlyb. Erbyn sesiwn chwech, roedd yn reidio'r tonnau ar fwrdd gorwedd i lawr addasol.

“Gyda phob sesiwn, mae’n gwella. Rydw i’n mynd ychydig yn gryfach,” meddai Pete. “Rydw i wir yn mwynhau’r sgwrs gyda’r hyfforddwyr a’r staff.”

“Mae’n gwneud i Pete deimlo’n rhydd,” meddai ei ofalwr, Agita. “Alla i ddim credu ein bod ni yma - flwyddyn yn ôl, doedden ni byth yn meddwl y byddai Pete yn syrffio! Mae’r tîm yn anhygoel. Maen nhw’n gwneud iddo ddigwydd.”

Ychwanegodd Paul, “Mae newid clir o ddwy sesiwn gyntaf Pete i heddiw - yr eiliadau bach cynnil ar y bwrdd i reoli cyflymder a chyfeiriad. Mae wedi cwympo ychydig o weithiau, ond mae'n dal i ddod yn ôl gyda gwên.”

Mae ffisiotherapyddion o'r bwrdd iechyd sy'n cefnogi'r sesiynau yn gweld manteision enfawr i'r cleifion. “Yr hyn rydw i wedi'i ganfod, yn enwedig yng ngorllewin Cymru, yw bod bod wrth y môr, mynd i'r môr, neu syrffio yn rhan enfawr o systemau gwerthoedd llawer o bobl. Felly mae cael nhw'n ôl i gymryd rhan yn eu gwerthoedd gyda'u cyflwr newydd a bod yn hyderus yn hynny, o fudd enfawr,” meddai Kelsey Abbott, ffisiotherapydd arbenigol. “Lle gallwn ni, rydyn ni'n eu cael nhw i wneud pethau sy'n bwysig iddyn nhw.”

Ychwanegodd Alice Wilson, ffisiotherapydd niwrolegol arweiniol clinigol: “Mae llawer o bobl ag anableddau yn poeni’n fawr am fynd i’r traeth. Mae hon yn ffordd wych i bobl gymryd rhan mewn amgylchedd diogel.

“Mae gan un o’n cleifion deulu ifanc ac mae bellach yn mynd i’r traeth gyda nhw ac yn edrych i gael gwisg wlyb! Mae’n rhywbeth newydd y gallant ei wneud gyda’i gilydd, sy’n bwysig. Mae’n meithrin hyder.

“Mae’r môr yn arf pwerus. Mae bod yn yr awyr agored yn therapiwtig, ond mae hyn yn mynd gam ymhellach. Mae pobl yn gwneud rhywbeth nad oeddent yn meddwl y gallent ei wneud, hyd yn oed pan oeddent yn di-anabl.

“Bu bron i glaf arall beidio â dod i’r sesiynau hyn, ond fe wnaeth, dal ton a’r wên. Mae hi bellach yn teimlo’n gryfach - mae hi’n gallu syrffio!”

Astudiaeth Achos: Taith Neil

Pete yn reidio'r tonnau.

Ar ôl ei ddamwain a'i lawdriniaeth, cafodd Neil o Foncath ofal yn Ysbyty Glangwili yng Nghaerfyrddin ac Ysbyty Llandochau yng Nghaerdydd. Dychwelodd adref dan ofal Alice Wilson a Paul Stott o dîm niwro-adsefydlu cymunedol ar y cyd arloesol Hywel Dda.

“Daeth Alice a Paul i’m gweld pan gyrhaeddais adref. Fe wnaethon nhw ddechrau gydag ymarfer corff i mi, ac wrth i mi symud ymlaen, roeddwn i’n gallu mynychu clybiau fel y grŵp garddio.

“Yna cefais chwe wythnos o hydrotherapi gyda Kelsey ac es i’r gampfa a ffisiotherapi yn Aberteifi hefyd.”

Wrth i Neil wella, awgrymwyd y gallai'r clwb syrffio ddod yn rhan o'i raglen adsefydlu yn y dyfodol.

Mae Paul Stott wedi gweld gwelliannau sylweddol dros y chwe wythnos.

“Yr wythnos hon, rydyn ni wedi gweld Neil yn reidio’r tonnau ar ei liniau, yn gwthio ei fwrdd ei hun allan, ac yn dal tonnau ar ei ben ei hun, ddwywaith! Mae’n defnyddio ei ddwylo ac yn plygu i lywio ei hun. Mae hynny’n naid fawr iddo. Bydd yn ei deimlo, gan ei fod yn defnyddio llawer mwy o ran uchaf ei gorff.”

Nid agwedd gorfforol yn unig yw hi i adferiad Neil, ond yr ochr feddyliol hefyd.

“Mae wedi bod yn anodd iawn,” meddai Neil. “Mynd allan a chael yr hwb o allu gwneud rhywbeth. Pan fyddwch chi'n eistedd gartref ac yn methu gwneud dim, rydych chi'n meddwl, 'Dyma sut fydd hi.' Ond yna rydych chi'n dod i syrffio ac yn meddwl, 'Wow. Dw i'n cael hwyl yma.'

“Dw i'n gwneud fy ymarferion bob bore ac yn mynd am dro, gan geisio gwneud fy nghamau. Dw i allan ar yr ochr arall nawr, a dw i eisiau gwneud y gorau ohono.”